(sav.gov.vn) - Thực hiện Quyết định số 149/QĐ-KTNN ngày 16/02/2022 của Tổng Kiểm toán nhà nước về việc kiểm toán Chuyên đề quản lý Nhà nước về tài nguyên, khoáng sản giai đoạn 2017-2021 trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Đoàn Kiểm toán nhà nước (KTNN) thuộc KTNN khu vực III đã tiến hành kiểm toán Chuyên đề quản lý Nhà nước về tài nguyên, khoáng sản giai đoạn 2017-2021 trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi từ ngày 22/02/2022 đến ngày 22/4/2022.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Nội dung kiểm toán tập trung đánh giá công tác quản lý, cấp phép thăm dò và khai thác tài nguyên khoáng sản gắn với bảo vệ môi trường; việc tuân thủ pháp luật về quản lý thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng tài nguyên khoáng sản; bảo vệ tài nguyên khoáng sản chưa khai thác tại các địa phương; ban hành các quy định của địa phương trong hoạt động tài nguyên khoáng sản, bảo vệ tài nguyên khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn; thực hiện quy hoạch, công tác bảo vệ môi trường; đánh giá việc chấp hành nghĩa vụ với NSNN của các tổ chức, cá nhân có hoạt động khoáng sản.
Qua kết quả kiểm toán cho thấy: Trong công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản, các đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản của tỉnh Quảng Ngãi tại Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Xây dựng, Cục thuế cơ bản đã thực hiện theo nhiệm vụ được giao; đã tham mưu cho các cấp chính quyền trong công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản. Công tác ban hành văn bản chỉ đạo, quản lý Nhà nước về khoáng sản của địa phương cơ bản đã tuân thủ Luật Khoáng sản và các văn bản pháp luật có liên quan. Công tác quản lý thu ngân sách đối với hoạt động khoáng sản được thực hiện theo quy định. Công tác thanh, kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong hoạt động khai thác khoáng sản (KTKS); thanh kiểm tra thuế được duy trì; đã xử lý hành chính các hành vi vi phạm của các đơn vị KTKS.
Tại 25 đơn vị kiểm tra đối chiếu, cơ bản đã thực hiện công tác bảo vệ môi trường trong hoạt động KTKS; KTKS theo Giấy phép khai được cấp; thực hiện ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định; chấp hành các nghĩa vụ tài chính với Nhà nước.
Kết quả kiểm toán cũng chỉ ra một số tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2017-2021 trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, nhất là trong việc khoanh định khu vực không đấu giá; việc thăm dò, phê duyệt trữ lượng; việc đấu giá quyền KTKS và việc xác định tiền cấp quyền KTKS. Cụ thể:
Không tổ chức khoanh định khu vực không đấu giá đối với cát, sỏi lòng sông, nhưng cấp phép khai thác không qua đấu giá quyền KTKS; khoanh định các khu vực không đấu giá đối với đá làm vật liệu xây dựng và đất san lấp thiếu căn cứ; cấp GPKT nhưng không tổ chức đấu giá không đúng quy định của Luật Khoáng sản.
Trong đấu giá quyền KTKS còn chưa được thực hiện đúng các quy định của luật Khoáng sản, nhất là các khu vực phải thực hiện đấu giá nhưng địa phương không tổ chức, dẫn đến cấp giấy phép kinh doanh tại 21 khu vực cát, sỏi lòng sông không đúng qui định; trong việc ủy quyền cho các huyện, thành phố tổ chức đấu giá và cấp phép khai thác không đúng thẩm quyền; tổ chức đấu giá các khu vực khoáng sản nhưng không phê duyệt kế hoạch không đúng quy định.
Công tác thẩm định phê duyệt trữ lượng khoáng sản không tuân thủ các quy định của Nghị định số 158/2016/NĐ-CP của Chính phủ; chưa phê duyệt trữ lượng đối với khoáng sản có ích, khoáng sản đi kèm; phê duyệt thiếu trữ lượng đưa vào thiết kế khai thác. Việc xác định nghĩa vụ tài chính về tiền cấp quyền KTKS còn không tuân thủ các quy định của Nghị định của Chính phủ, làm giảm thu NSNN 25.991trđ.
Công tác quản lý nguồn thu ngân sách và công tác phối hợp, chống thất thu và thu hồi nợ thuế giữa cơ quan thuế và cơ quan tài nguyên còn chưa đầy đủ, chưa kịp thời và chưa đảm bảo quy định; công tác thanh, kiểm tra còn trường hợp xử lý chưa đầy đủ, chưa đúng hành vi vi phạm, tiềm ẩn nhiều rủi ro gây thất thu cho NSNN.
Việc khai thác tài nguyên khoáng sản tại 21 doanh nghiệp còn chưa chấp hành các quy định của Luật Khoáng sản, nhưng các cơ quan quản lý Nhà nước không thực đúng nhiệm vụ được giao trong quản lý, kiểm tra, giám sát và chưa có biện pháp xử lý kịp thời hoặc tham mưu cho cấp có thẩm quyền để xử lý theo qui định của pháp luật về khoáng sản.
Công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn chưa được quan tâm đúng mức, thiếu sự kiểm tra, giám sát để xảy ra các sai phạm làm lãng phí nguồn tài nguyên khoáng sản; việc thực hiện nghĩa vụ tài chính chưa được thu đúng, thu đủ và chưa kịp thời vào NSNN là thuộc trách nhiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của UBND và Chủ tịch UBND tỉnh; buông lỏng trách nhiệm quản lý Nhà nước, trách nhiệm công vụ của Sở Tài nguyên và Môi trường, cơ quan Thuế cần phải được làm rõ để chấn chỉnh, khắc phục trong thời gian đến. Những tồn tại, hạn chế nêu trên đã làm giảm tính hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn.
Đối với việc ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành thực hiện công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên, khoáng sản của tỉnh:
Giai đoạn 2017-2021, một số văn bản chỉ đạo của UBND tỉnh về đấu giá quyền KTKS chưa phù hợp với Luật Khoáng sản, Nghị định số 22/2012/NĐ-CP ngày 26/3/2012 của Chính phủ về quy định đấu giá quyền KTKS đã được chấn chỉnh; UBND tỉnh còn chưa kiên quyết trong công tác thanh kiểm tra hoạt động KTKS trên địa bàn. Sở Tài nguyên và Môi trường chưa đôn đốc, chỉ đạo và kiểm tra cấp huyện, xã thực hiện nhiệm vụ bảo vệ khoáng sản chưa khai thác thuộc địa bàn quản lý. Định kỳ hàng năm (trước ngày 15/12) chưa tổng kết, đánh giá công tác bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn tỉnh theo khoản 1, Mục V, Quyết định số 989/QĐ-UBND ngày 26/12/2017 của UBND tỉnh Quảng Ngãi về việc ban hành Phương án quản lý, bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
Sở Tài nguyên và Môi trường chưa tham mưu UBND tỉnh ban hành văn bản hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức lập, thẩm định báo cáo đánh giá môi trường chiến lược theo quy định tại Chương III Nghị định số 18/2015/NĐ-CP; chưa thực hiện tổng hợp báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường về công tác thẩm định, phê duyệt báo cáo tác động môi trường theo quy định tại khoản 2 Điều 21 Nghị định số 18/2015/NĐ-CP; chưa xây dựng Quy chế thu thập, quản lý, cập nhật, khai thác và sử dụng dữ liệu về tài nguyên và môi trường áp dụng trên địa bàn theo quy định tại Điều 10 Thông tư số 07/2009/TT-BTNMT ngày 10/7/2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết một số điều của Nghị định số 102/2008/NĐ-CP ngày 15/9/2008 của Chính phủ về việc thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng dữ liệu về tài nguyên và môi trường, Điều 14 Thông tư số 32/2018/TT-BTNMT ngày 26/12/2018 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về thu thập thông tin, dữ liệu tài nguyên và môi trường phục vụ lưu trữ, bảo quản, công bố, cung cấp và sử dụng; chưa báo cáo về công tác thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu tài nguyên và môi trường cho Bộ Tài nguyên và Môi trường theo quy định tại Điều 27 Nghị định số 73/2017/NĐ-CP của Chính phủ về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu tài nguyên và môi trường.
UBND tỉnh Quảng Ngãi đã ban hành Quyết định số 35/2013/QĐ-UBND ngày 12/8/2013 cho phép không tổ chức đấu giá quyền KTKS đối với các khu vực khai thác cát, sỏi lòng sông phục vụ cho các công trình, dự án cụ thể, không đúng quy định tại Điều 78 Luật Khoáng sản và Điều 12 Nghị định số 15/2012/NĐ-CP, tuy nhiên, đến năm 2017, UBND Tỉnh đã ban hành Quyết định số 14/2017/QĐ-UBND ngày 23/3/2017 bãi bỏ hiệu lực Quyết định số 35/2013/QĐ-UBND do không phù hợp với quy định của pháp luật; khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhưng không có hồ sơ, tài liệu làm cơ sở khoanh định đối với 05 mỏ đá làm vật liệu xây dựng thông thường và 113 mỏ đất làm vật liệu san lấp; ủy quyền cho các huyện, thành phố cấp Giấy phép KTKS đối với 38 khu vực khoáng sản không đúng thẩm quyền theo quy định tại khoản 2 Điều 82 Luật Khoáng sản.
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi đã tổ chức đấu giá và tham mưu cho UBND Tỉnh phê duyệt kết quả trúng đấu giá 04 khu vực KTKS nhưng không tổ chức lập kế hoạch và thông báo khu vực đấu giá là không đúng quy định tại khoản 3 Điều 3 Nghị định số 22/2012/NĐ-CP ngày 26/3/2012 của Chính phủ quy định về đấu giá quyền KTKS; chưa quy đổi giá tính thuế tài nguyên để xác định giá tính tiền cấp quyền KTKS theo quy định tại khoản 5 Điều 69 Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản dẫn đến xác định thiếu tiền cấp quyền KTKS phải nộp 3.894 triệu đồng; xác định trữ lượng để tính tiền cấp quyền KTKSđối với 03 doanh nghiệp không căn cứ vào trữ lượng địa chất đưa vào thiết kế khai thác đã được UBND Tỉnh phê duyệt theo quy định tại khoản 3 Điều 6 Nghị định số 67/2019/NĐ-CP ngày 31/7/2019 quy định về phương pháp tính, mức thu tiền cấp quyền KTKS dẫn đến xác định thiếu trữ lượng và số tiền cấp quyền KTKS phải nộp 21.568 triệu đồng.
Có 15 doanh nghiệp được cấp Giấy phép KTKS nhưng chưa có quyết định cho thuê đất và chưa ký hợp đồng thuê đất, không đúng quy định tại khoản 1 Điều 31 Luật Khoáng sản.
Có 10 giấy phép khai thác đất, cát với diện tích 34,95ha được gia hạn thời gian khai thác và thuê đất nhưng chưa ký hợp đồng điều chỉnh thời gian thuê đất cho phù hợp giấy phép được gia hạn; 04 trường hợp thuê đất để khai thác đá tại 03 mỏ, nhưng diện tích cho thuê đất tại Quyết định cho thuê đất và Hợp đồng thuê đất là 10ha, ít hơn 7,96ha so với diện tích đất khai thác khoáng sản theo giấy phép (17,96ha).
Qua kiểm toán, Đoàn kiểm toán kiến nghị xử lý tài chính, số tiền 28.228.801.523đ, trong đó: Thuế tài nguyên, số tiền 1.589.675.651đ; Phí bảo vệ môi trường, số tiền 645.889.706đ; Tiền cấp quyền KTKS, số tiền 25.991.977.283đ; Thuế GTGT, số tiền 1.258.882đ; Kiến nghị xử lý khác, số tiền 92.668.802đ.
Đồng thời, Đoàn kiểm toán kiến nghị UBND tỉnh Quảng Ngãi chấn chỉnh công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản; xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan, cụ thể:
Chỉ đạo các đơn vị được kiểm toán và các cơ quan liên quan rà soát, khắc phục các tồn tại, hạn chế được phát hiện qua kiểm toán trong công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản theo đúng quy định; xử lý theo thẩm quyền đúng quy định pháp luật.
Bãi bỏ Quyết định số 483/QĐ-UBND ngày 30/3/2016 về việc phê duyệt giá khởi điểm để áp dụng cho đấu giá quyền khai thác các mỏ cát vàng làm vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi do không phù hợp với quy định của Nghị định số 22/2012/NĐ-CP của Chính phủ và Điều 3 Thông tư liên tịch số 54/2014/TTLT-BTNMT-BTC.
Chỉ đạo UBND cấp huyện, các sở, ngành liên quan triển khai thực hiện phương án quản lý, bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn theo Quyết định số 989/QĐ-UBND ngày 26/12/2017; lập báo cáo định kỳ năm tình hình bảo vệ khoáng sản chưa khai thác gửi UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường trước ngày 09/01 năm sau. Chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trườngthực hiện đầy đủ nhiệm vụ được giao theo Quyết định số 989/QĐ-UBND.
Chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan có liên quan rà soát, điều chỉnh thống nhất hệ toạ độ khu vực khai thác trên giấy phép và trong Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng của tỉnh; điều chỉnh thời gian hẹn trả kết quả cấp giấy phép, gia hạn giấy phép KTKS theo đúng quy định tại Điều 60 Luật Khoáng sản 2010; thống nhất công suất cấp phép khai thác đá làm vật liệu xây dựng trên giấy phép KTKS.
Chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan có liên quan rà soát hồ sơ, xem xét cụ thể hành vi và có biện pháp xử lý theo Nghị định số 33/2017/NĐ-CP ngày 03/4/2017 và Nghị định số 36/2020/NĐ-CP ngày 24/3/2020 của Chính phủ và các qui định khác có liên quan đối với các hành vi vi phạm đã được chỉ ra trong Báo cáo kiểm toán.
Chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan có liên quan tham mưu để thực hiện công tác cấp giấy phép thăm dò khoáng sản theo đúng qui định tại Điều 36 Luật Khoáng sản và Điều 25, Điều 58 Nghị định số 158/2016/NĐ-CP của Chính phủ.
Chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường và Cục Thuế tăng cường công tác phối hợp trong quản lý sản lượng tài nguyên thực tế khai thác để có biện pháp quản lý thu thuế đầy đủ, kịp thời theo Luật Quản lý thuế và khoản 6 Điều 5 Thông tư số 152/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính.
Chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường và Cục Thuế phối hợp để làm rõ sản lượng chưa khai thuế tài nguyên theo Quyết định số 99/QĐ-UBND ngày 22/01/2018 của UBND tỉnh Quảng Ngãi tại Công ty Cổ phần Đầu tư Hà - Mỹ Á.
Rà soát các giấy phép kinh doanh đã được UBND tỉnh ủy quyền cho các huyện, thành phố cấp để xử lý theo đúng thẩm quyền và đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Khoáng sản.
Chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra, rà soát để tham mưu cho UBND tỉnh điều chỉnh giá tính thuế tài nguyên đối với đá sau nổ mìn, đá xô bồ (khoáng sản khai thác) cho phù hợp với điều kiện khai thác, chế biến, sàng tuyển, tiêu thụ đá làm vật liệu xây dựng thông thường trên địa bàn và đảm bảo không có sự chênh lệch lớn với giá tính thuế của các sản phẩm đá bán ra.
Chỉ đạo các cơ quan chức năng kiểm tra, rà soát và xử lý theo quy định pháp luật đối với các trường hợp cấp phép khai thác thác cát, sỏi lòng sông không qua hình thức đấu giá quyền KTKS làm giảm nguồn thu NSNN.
Đối với HĐND tỉnh Quảng Ngãi, cần tăng cường các hoạt động giám sát đối với công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản của UBND tỉnh Quảng Ngãi;lưu ý công tác khoanh định khu vực không đấu giá quyền KTKS; phê duyệt trữ lượng khoáng sản; đấu giá quyền KTKS; cấp GPKT khoáng sản…theo đúng qui định của Luật Khoáng sản
Giám sát, đôn đốc UBND tỉnh và các đơn vị được kiểm toán trong việc thực hiện các kết luận và kiến nghị của KTNN.
Đối với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Đoàn kiểm toán kiến nghị Bộ xem xét, nghiên cứu để tham mưu cho Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 hướng dẫn về thành phần, hình thức văn bản trong hồ sơ đề nghị cấp giấy phép kinh doanh khoáng sản ở khu vực có dự án xây dựng công trình quy định tại khoản 1 Điều 65 Luật Khoáng sản.
Xem xét, nghiên cứu để tham mưu cho Chính phủ bổ sung, sửa đổi đối với Nghị định 158/2016/NĐ-CP và Nghị định 67/2019/NĐ-CP để thống nhất về thời điểm xác định và nộp tiền cấp quyền KTKS.
Đối với Bộ Tài chính, Đoàn kiểm toán kiến nghị Bộ chỉ đạo Tổng cục Thuế hướng dẫn việc xác định sản lượng và giá tính thuế tài nguyên đối với các đơn vị khai thác đá làm vật liệu xây dựng để thống nhất thực hiện./.
Hà Linh