(sav.gov.vn) - Với 15,6 triệu người trưởng thành đang sử dụng thuốc lá, Việt Nam vẫn nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới. Trước gánh nặng hơn 40.000 ca tử vong mỗi năm và sự bùng nổ của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở giới trẻ, các chuyên gia y tế nhấn mạnh: chỉ có lồng ghép tư vấn cai nghiện thuốc lá vào mọi chương trình y tế quốc gia mới tạo được bước ngoặt giảm mạnh tỷ lệ sử dụng thuốc lá như mục tiêu Chiến lược quốc gia đến năm 2030 đã đề ra.
Tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá tại các địa điểm công cộng
Gánh nặng bệnh tật khổng lồ và mối đe dọa mới từ thuốc lá thế hệ mới
Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư. Nicotine – chất gây nghiện mạnh tương đương heroin và cocaine theo đánh giá của FDA Hoa Kỳ – chỉ mất 10 giây để đến não, kích thích cảm giác sảng khoái tức thì rồi nhanh chóng gây bứt rứt, lo âu, buộc người hút phải tiếp tục sử dụng. Với người hút trên 15 điếu/ngày, nồng độ nicotine trong máu luôn ở mức cao khiến việc cai nghiện cực kỳ khó khăn.
ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, cho biết hút thuốc lá là nguyên nhân gây hơn 90% ca ung thư phổi và hàng loạt bệnh lý nguy hiểm khác: ung thư vòm họng, thực quản, phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, vô sinh, thai chậm phát triển. Tại Bệnh viện K, hơn 90% bệnh nhân ung thư phổi có tiền sử hút thuốc. Hút thuốc thụ động cũng khiến hàng triệu phụ nữ, trẻ em Việt Nam hằng ngày hít phải khói thuốc tại gia đình, gây viêm đường hô hấp, hen suyễn, viêm tai giữa và hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh.
Đáng báo động hơn, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang tấn công mạnh mẽ vào học sinh, sinh viên. Các sản phẩm này chứa nicotine liều cao cùng hàng nghìn hương liệu độc hại; khi đun nóng, propylene glycol biến thành chất gây ung thư, glycerin tạo acrolein gây kích ứng mạnh đường hô hấp. Chỉ riêng năm 2023, cả nước đã ghi nhận 1.224 ca nhập viện liên quan đến thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, trong đó có 81 trường hợp sử dụng lần đầu tiên.
Lồng ghép tư vấn cai nghiện – bước đi quyết định và các giải pháp đồng bộ
Các chuyên gia y tế thống nhất: cai nghiện thuốc lá hoàn toàn khả thi nếu người hút được hỗ trợ y tế đúng cách. Do đó, cần ngay lập tức lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện vào mọi chương trình y tế hiện hành: đưa tư vấn ngắn (5A, 5R) và điều trị nghiện nicotine trở thành hoạt động thường quy tại trạm y tế xã/phường, bệnh viện các tuyến và các chương trình mục tiêu quốc gia về bệnh không lây nhiễm, sức khỏe Việt Nam; đào tạo toàn diện cho bác sĩ, điều dưỡng về tư vấn và dùng thuốc cai nghiện (varenicline, bupropion, liệu pháp thay thế nicotine); mở rộng đường dây nóng quốc gia 1800-6606 và xây dựng phòng tư vấn cai nghiện tại cộng đồng.
Cùng với đó, cần các chính sách mạnh tay khác: đẩy nhanh lộ trình tăng thuế thuốc lá đạt ít nhất 75% giá bán lẻ vào năm 2030 theo khuyến nghị WHO; sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá để cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và mọi hình thức quảng cáo, tiếp thị trực tuyến; mở rộng địa điểm cấm hút 100%; tăng mức xử phạt và xử lý nghiêm buôn bán trá hình trên mạng xã hội, thương mại điện tử.
ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm nhấn mạnh: “Khi tư vấn cai nghiện trở thành dịch vụ y tế cơ bản mà bất kỳ người hút thuốc nào cũng dễ dàng tiếp cận, chúng ta sẽ tạo được làn sóng bỏ thuốc thực sự, giảm mạnh gánh nặng bệnh tật và tử vong, đồng thời bảo vệ thế hệ trẻ trước hiểm họa thuốc lá thế hệ mới”.
Việc lồng ghép tư vấn cai nghiện thuốc lá vào hệ thống y tế quốc gia không chỉ là giải pháp nhân văn, hiệu quả nhất mà còn là cam kết sống còn để Việt Nam thực hiện Công ước khung FCTC, đưa tỷ lệ sử dụng thuốc lá xuống dưới 15% vào năm 2030, hướng tới một tương lai không khói thuốc.
Hoàng Ngân