Hiệu quả thiết thực từ chuyển đổi thuốc lá sang cây trồng khác(sav.gov.vn) - Việc chuyển đổi từ trồng cây thuốc lá sang cây trồng khác bước đầu đã cho thấy hiệu quả hiệu quả kinh tế rõ rệt, với lợi nhuận bình quân cao hơn hẳn so với trồng cây thuốc lá, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.TS. Hà Văn Định - Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, năm 2018 số người hút thuốc trên toàn thế giới là 1,32 tỷ người, năm 2025 đã giảm xuống còn 1,27 tỷ người. Quá trình sản xuất thuốc lá còn gây ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí và gây mất rừng. Tại Việt Nam, giai đoạn 2010-2025, diện tích trồng thuốc lá đã giảm 19,54 nghìn ha. Điều đó cho thấy cây thuốc lá đã giảm dần sức cạnh tranh. Một số địa phương ở nước ta đã chuyển đổi cây thuốc lá sang các cây trồng khác có hiệu quả kinh tế cao hơn, tuy nhiên việc chuyển đổi còn nhỏ lẻ, manh mún và chưa thực sự bền vững. Thực hiện Quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 24/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược Quốc gia phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2030, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp đã phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá triển khai thực hiện thí điểm mô hình chuyển đổi cây thuốc lá sang trồng ớt tại tỉnh Lạng Sơn và trồng cây ngô sinh khối, ngô giống F1 ở Tây Ninh. Đây là 2 tỉnh sản xuất thuốc lá trọng điểm và đang được đề xuất mở rộng diện tích thuốc lá. “Nếu thực hiện thành công, mô hình này sẽ tạo được điểm nhấn và có sức lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng người trồng thuốc lá trên cả nước” - TS Định cho hay. Theo đó, mục tiêu của chương trình là tăng thu nhập của các hộ gia đình, giảm diện tích trồng cây thuốc lá thông qua việc chuyển đổi sang các cây trồng nông nghiệp khác có hiệu quả, bền vững hơn cây thuốc lá và đưa ra bài học kinh nghiệm cho các địa phương khác. Trong quá trình thực hiện, Viện và Quỹ đã phối hợp với các cấp chính quyền địa phương để triển khai các hoạt động. Các hộ dân tham gia chương trình được hỗ trợ chi phí vật tư (giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật,…), được hỗ trợ tập huấn kỹ thuật (gieo hạt, ươm cây giống, trồng và chăm sóc ngoài đồng ruộng, thu hoạch, sơ/chế biến, bảo quản); sản phẩm đầu ra được bao tiêu sản phẩm. Điều tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa 4 nhà: Nhà nước - doanh nghiệp - nhà nông - nhà khoa học. “Mô hình nhận được sự đồng thuận của chính quyền địa phương, đặc biệt là có các doanh nghiệp cam kết bao tiêu sản phẩm. Vì vậy, việc triển khai các mô hình đã nhận được sự hưởng ứng và tham gia nhiệt tình của các hộ nông dân tham gia.   Những vạt ngô sinh khối mới trồng thay thế cho cây thuốc lá ở Tây Ninh Đánh giá hiệu quả kinh tế bước đầu cho thấy, mô hình thử nghiệm chuyển đổi cây thuốc lá sang sản xuất hạt giống ngô lai F1 tại xã Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh cho thấy, lợi nhuận bình quân là 62 triệu đồng/ha, cao hơn gấp 1,34 lần (cao hơn 16 triệu đồng) so với trồng cây thuốc lá. Mô hình thử nghiệm chuyển đổi cây trồng thuốc lá sang trồng ớt tại xã Vạn Ninh, tỉnh Lạng Sơn cho lợi nhuận trung bình 130 triệu đồng/ha/vụ, gấp 1,86 lần (cao hơn 60 triệu đồng) so với trồng thuốc lá. Việc triển khai mô hình cũng đã đóng góp đáng kể vào việc tạo ra việc làm và cải thiện sinh kế cho người dân. Sản xuất cây trồng chuyển đổi theo hướng an toàn nên đã giảm thiểu các yếu tố làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Về mặt môi trường, khi các cây trồng chuyển đổi đều được sản xuất theo hướng an toàn đã giảm áp lực môi trường do quá trình canh tác sử dụng ít các loại thuốc bảo vệ thực vật hơn so với trồng cây thuốc lá. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, đại diện Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp cũng chỉ ra, do đa phần các hộ đều mới tham gia chuyển đổi cây thuốc lá sang cây trồng khác nên cần nhiều thời gian cho việc tập huấn, trao đổi đặc biệt đối với các kỹ thuật liên quan đến đảm bảo chất lượng đầu ra của sản phẩm. Đồng thời, các sản phẩm trồng thay thế cây thuốc lá trên địa bàn đều là các sản phẩm thu mua độc quyền của công ty, hợp tác xã nên người dân vẫn còn tâm lý e ngại bị ép giá hoặc gây khó khăn trong việc thu mua sản phẩm cuối cùng. Từ kết quả bước đầu và các vấn đề được chỉ ra, bà Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) - cho rằng, chuyển đổi cây trồng là vấn đề vô cùng khó khăn, phức tạp cả về mặt kinh tế lẫn xã hội. Tuy nhiên, chúng ta có thể kỳ vọng vào triển vọng của giải pháp với điều kiện mức độ cam kết của người dân đạt mức cao và chính quyền địa phương đưa ra được giải pháp, chính sách thích đáng. Hà Thanh