Nghiên cứu trao đổi

PGS.TS Mai Thị Hoàng Minh

Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh

Trong xu thế hội nhập và phát triển kinh tế quốc tế theo hướng toàn cầu hoá, Việt Nam ngày càng chứng tỏ là quốc gia đã và đang vận hành theo thể chế kinh tế thị trường với sự tăng trưởng ngày càng cao và đi vào thế ổn định, đảm bảo an sinh xã hội. Trong thành tựu chung đó, chúng ta không thể phủ nhận vai trò của các cơ quan thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm soát và giám sát các hoạt động kinh tế - tài chính - ngân sách nhằm không ngừng nâng cao tính minh bạch và lành mạnh nền tài chính quốc gia; đồng thời gia tăng tính hiệu lực và hiệu quả của bộ máy nhà nước đối với nền kinh tế - xã hội.

  Hồ sơ kiểm toán phản ánh toàn bộ quá trình, diễn biến của cuộc kiểm toán. Kết quả của mỗi nội dung công việc trong mỗi giai đoạn của quy trình kiểm toán đều thể hiện tại tài liệu, giấy tờ làm việc của kiểm toán viên (KTV), tổ kiểm toán, đoàn kiểm toán được lưu trữ trong hồ sơ kiểm toán. Hệ thống mẫu biểu hồ sơ kiểm toán cần phải được chuẩn hoá và phản ánh đầy đủ diễn biến của hoạt động kiểm toán, dễ ghi chép, đảm bảo tính đồng bộ, nhất quán theo từng lĩnh vực kiểm toán và thuận lợi cho quá trình tổng hợp kết quả kiểm toán, lập các báo cáo kiểm toán tổng hợp của KTNN. Hồ sơ kiểm toán là tài liệu, bằng chứng bằng văn bản để minh chứng cho các kết quả kiểm toán, đồng thời là cơ sở để kiểm soát chất lượng kiểm toán.

  Sự xuất hiện và những biến cố, những thăng trầm của thị trường chứng khoán ở Việt Nam đã tác động đến tâm lý nhà đầu tư, sự thận trọng hơn của nhà đầu tư về sử dụng thông tin tài chính trên báo cáo tài chính. Thông tin lợi nhuận trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Việt Nam là một trong cơ sở dữ liệu quan trọng cho quyết định đầu tư, nhưng cũng chính thông tin lợi nhuận trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Việt Nam cũng đang chứa đựng những cạm bẫy với các quyết định đầu tư.

  Trong xu thế hội nhập và phát triển kinh tế quốc tế theo hướng toàn cầu hoá, Việt Nam ngày càng chứng tỏ là quốc gia đã và đang vận hành theo thể chế kinh tế thị trường với sự tăng trưởng ngày càng cao và đi vào thế ổn định, đảm bảo an sinh xã hội. Trong thành tựu chung đó, chúng ta không thể phủ nhận vai trò của các cơ quan thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm soát và giám sát các hoạt động kinh tế - tài chính - ngân sách nhằm không ngừng nâng cao tính minh bạch và lành mạnh nền tài chính quốc gia; đồng thời gia tăng tính hiệu lực và hiệu quả của bộ máy nhà nước đối với nền kinh tế - xã hội.

  Toàn cầu hoá là một xu thế tất yếu, nó vừa mang lại cơ hội, vừa mang lại thách thức đối với các quốc gia trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.Trong xu thế toàn cầu hóa, phạm vi hoạt động của các doanh nghiệp được mở rộng ra ngoài phạm vi lãnh thổ quốc gia, tính chất hoạt động ngày càng đa dạng phức tạp, mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt. Hiện nay, ở Việt Nam, mô hình tổ chức doanh nghiệp nhà nước thành các tổng công ty đã thể hiện nhiều hạn chế. Trong khi đó, mô hình công ty mẹ - công ty con là mô hình tiên tiến được nhiều nước trên thế giới thực hiện. Việc chuyển đổi các tổng công ty sang mô hình công ty mẹ - công ty con là phù hợp với xu thế chung của thế giới.

  Báo cáo tài chính (BCTC) của các công ty đại chúng luôn là tài liệu vô cùng cần thiết đối với các nhà đầu tư (NĐT). Thông tin trên BCTC là căn cứ quan trọng, có độ tin cậy cao và gần như là duy nhất để đánh giá "sức khỏe" của một doanh nghiệp. Từ đó, NĐT sẽ phân tích, xem xét và ra quyết định đầu tư phù hợp. Để BCTC của các công ty đại chúng cung cấp đầy đủ hơn các thông tin hữu ích cho nhà đầu tư cho việc ra quyết định, Bộ Tài chính đã ban hành thông tư 38/2007/TT-BTC, ngày 18 tháng 4 năm 2007, về hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoán, trong đó có đưa ra mẫu của 4 BCTC mà các công ty đại chúng phải lập và nộp theo quy định.

  Đặt vấn đề
Phát hiện ra các sai sót gian lận trọng yếu trên báo cáo tài chính (BCTC) từ lâu luôn là vấn đề được các kiểm toán viên độc lập (KTV) quan tâm. Quy trình phân tích được trình bày khá sớm trong các chuẩn mực kiểm toán từ năm 1973 trong các chuẩn mực kế toán Hoa Kỳ. Trong chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA) và chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VSA) hiện nay, việc áp dụng quy trình phân tích được yêu cầu ở giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán và trong giai đoạn hoàn thành kiểm toán. Trong giai đoạn thực hiện kiểm toán, nó được xem như một loại thử nghiệm cơ bản được dùng hỗ trợ cho các thử nghiệm chi tiết.

 

Kiểm toán Nhà nước (KTNN) là công cụ kiểm tra tài chính công quan trọng của Nhà nước. Ho¹t ®éng KTNN phôc vô viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n­íc, góp phần phân bổ, quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính Nhà nước và tài sản công một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả, ngăn ngừa các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí công quỹ quốc gia. Các quốc gia trên thế giới đều sử dụng KTNN như là một công cụ hữu hiệu nhằm kiểm tra, kiểm soát các hoạt động kinh tế tài chính của Nhà nước, là bộ phận không thể thiếu được trong cơ cấu Nhà nước pháp quyền. Trải qua gần 16 năm hoạt động, KTNN Việt Nam đã ngày càng khẳng định được vị trí, vai trò của mình trong kiểm tra, kiểm soát hoạt động kinh tế, tài chính của Nhà nước, góp phần đáng kể vào việc phát triển nền kinh tế đất nước.

  Tham nhũng là một vấn đề toàn cầu. Nạn tham nhũng tồn tại trong hầu hết các nền kinh tế, đặc biệt ở các nước đang phát triển hoặc các nước có nền kinh tế chuyển đổi. Tham nhũng đặc biệt trở nên phổ biến khi nền kinh tế đang ở giai đoạn ‘tăng trưởng nóng’ do các cơ chế kiểm soát và cơ sở hạ tầng không đáp ứng được những thay đổi của hoạt động kinh tế. Điều này dẫn đến nhu cầu tăng cường vai trò các công cụ quản lý, trong đó có kế toán, trong việc kiểm soát và thông tin về các hoạt động tham nhũng. Bài viết này đánh giá mối quan hệ giữa kế toán và hoạt động tham nhũng, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm tăng cường hiệu lực của các nhân viên kế toán trong công cuộc phòng chống tham nhũng trong điều kiện nền kinh tế chuyển đổi của Việt Nam.

  1. Bối cảnh kinh tế và các gói kích cầu của Việt Nam
Cuối năm 2008 và đầu năm 2009, trước tác động sâu rộng của cuộc khủng hoảng tài chính xuất phát từ Mỹ và lan rộng suy thoái kinh tế ra toàn cầu, Chính phủ Việt Nam đã phản ứng nhanh chóng trước tình hình đó và triển khai thực hiện chuyển hướng chính sách từ kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô sang thực hiện các giải pháp ngăn chặn và khắc phục suy thoái kinh tế với mục tiêu hàng đầu là ngăn chặn suy giảm kinh tế, duy trì tốc độ tăng trưởng hợp lý, bền vững, giữ ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội...; hàng loạt các chính sách cụ thể đã được Chính phủ ban hành bao gồm hỗ trợ lãi suất tín dụng, miễn giảm thuế, khuyến khích xuất khẩu, kích cầu đầu tư và tiêu dùng, các biện pháp an sinh xã hội, tạo việc làm, giảm nghèo, bảo đảm ổn định đời sống nhân dân...bằng các nhóm giải pháp như: (1) Kích cầu đầu tư và tiêu dùng; (2) Thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu; (3)Thực hiện các chính sách tài chính, tiền tệ linh hoạt; (4) Thực hiện các chính sách an sinh xã hội để phát triển bền vững. Chính phủ đã triển khai quyết liệt các biện pháp kích thích kinh tế với quy mô của các gói kích thích lên tới 8 tỷ USD (tương đương 10 GDP), trong đó: